Άγχος..τι μου συμβαίνει;

‘’Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή η σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων. Όταν κάποιος άνθρωπος νιώθει στρες το σώμα του είναι σε ένταση και ο εγκέφαλος του πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. Ο κάθε άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε στρες καταστάσεις. Το στρες μάλιστα μπορεί να είναι και θετικό - το λεγόμενο ευ στρες - όταν ο άνθρωπος καλείτε να το αντιμετωπίσουμε σπάνια (ή μόνο μερικές φορές) και σε περιορισμένο βαθμό. Σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί σαν καταλύτης και τον ενεργοποιεί για να αντεπεξέλθει στις όποιες καταστάσεις. Όσο πιο συχνό και έντονο είναι το στρες, τόσο πιο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν οι καθημερινές υποχρεώσεις.’’ (Βικιπαιδία)

Το άγχος αφορά όλους ανεξαρτήτως τους ανθρώπους λίγο-πολύ. Παρόλα αυτά ο ακριβής ορισμός του όρου είναι δύσκολος γιατί η έννοια αυτή χρησιμοποιείται για ένα ευρύ φάσμα απαντήσεων του ατόμου. Η γλώσσα μας είναι πλούσια σε λέξεις που αποδίδουν λεπτές αποχρώσεις συναισθημάτων σχετικών με το άγχος: ανησυχία, δυσφορία, νευρικότητα, στενοχώρια, πίεση, αδημονία, ταραχή, αναστάτωση, σύγχυση, αγωνία, φόβος, πανικός, συναγερμός, τρόμος και άλλες.

Γενικά θα λέγαμε ότι άγχος είναι μια δυσάρεστη αίσθηση απειλής της προσωπικής ακεραιότητας, φυσικής ή ηθικής. Μια ψυχική στενοχώρια που προέρχεται από την οδυνηρή αναμονή ενός κινδύνου, μιας επικείμενης ζημίας, που δεν γνωρίζουμε, όμως, από που θα προέλθει, πότε θα μας χτυπήσει και εάν θα μπορέσουμε να τον αντιμετωπίσουμε πολεμώντας ή αποφεύγοντάς τον. Το άγχος συσχετίζεται με ένα παρόμοιο συναίσθημα,, τον φόβο. Και τα δύο προκαλούν τις ίδιες συναισθηματικές απαντήσεις και έχουν την ίδια νευροφυσιολογική βάση,

 όμως:

Ο φόβος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, που παράγεται ως απάντηση σε πραγματικό εξωτερικό κίνδυνο. Το άγχος αντίθετα, είναι η συναισθηματική απάντηση σε επικείμενο κίνδυνο Το άγχος είναι λοιπόν ενδογενές : μια δυσανεξία στο εσωτερικό της απειλούμενης ύπαρξής μας.  Το άγχος διαρκεί πολύ, αφού δεν είναι γνωστό το ερέθισμα για να αμυνθεί ή να το αποφύγει ο άνθρωπος, ενώ ο φόβος διαρκεί όσο και ο κίνδυνος. Η πάλη και η φυγή είναι πράγματι οι δύο τρόποι με τους οποίους όλα τα ζωντανά όντα αντιδρούν στην απειλή, αντίδραση που συχνά βασίζεται σε μια αστραπιαία επιλογή, άλλοτε ενστικτώδη και άλλοτε συνειδητή, εξαρτώμενη από την φύση της ίδιας της απειλής. Στην περίπτωση όμως του άγχους, η αντίδραση, αν και ενεργοποιημένη, δεν είναι εφικτή διότι η φύση της απειλής δεν είναι προσδιορίσιμη, δεν είναι αντιληπτή και αυτή η αίσθηση της άγνωστης απειλής εκφράζεται με ένταση, ανησυχία, ανασφάλεια, αμηχανία . Αυτό το τόσο οδυνηρό βίωμα αντιστοιχεί σε πολύ συγκεκριμένες νευροφυσιολογικές, βιοχημικές και νευροορμονικές αντιδράσεις του οργανισμού, που είναι παρόμοιες με εκείνες των άλλων θηλαστικών που βρίσκονται σε κατάσταση κινδύνου.

Το άγχος όμως, εννοούμενο σαν εμπειρία ειδικά ανθρώπινη, δηλαδή το ΥΠΑΡΞΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ, τοποθετείται σε ένα επίπεδο διαφορετικό από τον απρόσωπο “συναγερμό” των ζώων, τόσο διότι είναι ένα συνειδητό βίωμα , όσο και διότι βασίζεται σε καταστάσεις και εμπειρίες αποκλειστικά ανθρώπινες.

Ιωάννα Κωνσταντινίδου

Ψυχοθεραπεύτρια-Σύμβουλος ψυχικής υγείας